De wortels van onze huidige klimaatcrisis liggen ongetwijfeld voor een groot deel in ons koloniaal verleden en de doorwerking daarvan. De keuzes die het Westen in het koloniale verleden heeft gemaakt, hebben vandaag de dag dan ook een grote impact op ons huidige milieu-, klimaat- en landbouwbeleid. In vijf colleges gaat de cursus Klimaatverandering & Kolonialisme van Radboud Academy nader in op deze samenhang, met als afsluiting een college van auteur Adriaan van Dis.
In dit postkoloniale tijdperk zijn we ons maar al te bewust van de groeiende dreiging van de klimaatcrisis – en nu komen de wortels van dit probleem ook langzaam aan het oppervlak. Het zijn de historische praktijken van exploitatie van mensen én natuur die tot de crisis van vandaag hebben geleid. En dit niet alleen binnen de grenzen van het Westen, waar we er met onze eigen neus bovenop stonden en de gevolgen sneller erkenden. Maar ook daarbuiten, in de koloniën, waar inheemse arbeidskrachten werden uitgebuit, grondstoffen op grote schaal werden geëxploiteerd en de eens zo rijke aarde werd uitgeput. We hebben daarvoor kunnen wegkijken en dat doen we nog steeds, terwijl ook de exploitatie voortduurt. De klimaatcrisis maakt ons dwingend duidelijk dat we niet langer onze ogen kunnen sluiten voor deze voortdurende koloniale houding. De vijfdelige cursus Klimaatverandering & Kolonialisme gaat hier nader op in.
Groen kolonialisme Eén van de docenten van de cursus is dr. Karolien van Teijlingen, die als sociaal geograaf onderzoek doet naar conflicten die veroorzaakt worden door de winningsindustrieën. “Onder het motto van ‘groen’ wijkt er veel”, merkt ze op. Bij het creëren van klimaatvriendelijkere oplossingen worden echter vooral technische variabelen in acht genomen. Gebieden worden gepresenteerd als een leeg canvas, zonder stil te staan bij de mensen en natuur die er al leven. “Het feit dat we hier het klimaatprobleem kunnen oplossen met als invulling het plegen van mijnbouw en daarbij veel schade aanrichten, is een resultaat van een koloniale machtsrelatie,” vertelt Van Teijlingen. De huidige klimaatcrisis komt voort uit koloniale relaties, maar tekent deze evengoed opnieuw over. Het is de missie van de cursus om het bewustzijn over deze verhoudingen te prikkelen.
Adriaan van Dis leest Amitov Gosh In het afsluitende college gaat auteur Adriaan van Dis in gesprek met prof. dr. Liedeke Plate over Amitov Gosh’ boek De vloek van de nootmuskaat. Boodschap aan een planeet in crisis. Gosh stelt in dit boek dat de aarde behandeld wordt als inerte entiteit die bestaat om geëxploiteerd te worden; waarbij mensen vertrouwen op technologische en wetenschappelijke zekerheden. Maar wat zijn hierbij de dominerende belangen? En wie heeft de mogelijkheid om deze te stellen?
For the Curious De For the Curious-cursussen van Radboud Academy bieden iedereen die nieuwsgierig is (‘The Curious’) een wetenschappelijke verdieping bij actuele thema’s in de vorm van toegankelijke colleges. Bij deze cursus is het verder fijn als je met een frisse blik naar het verleden kunt kijken en bereid bent om mee te denken over een wereldwijde gezonde toekomst. “Als we dan toch een energietransitie ingaan,” aldus van Teijlingen, “zouden we dan niet alle mondiale machtsverhoudingen aan kunnen pakken?”