Science Café Nijmegen organiseert een avond over toeval
Ierse pub The Shamrock, donderdag 11 december 2008
Bestaat toeval?
zuiver toeval versus determinisme
Eén van de belangrijkste kernvraagstukken in de fundamentele natuurkunde gaat over de vraag of gebeurtenissen in essentie volledig gedetermineerd plaatsvinden, of toevallig. In de vorige eeuw heeft dit geleid tot een roemrijke discussie tussen twee grootmeesters van de natuurkunde. Albert Einstein was ervan overtuigd dat het willekeurige karakter van de kwantummechanica geen fundamentele basis kan hebben, immers “God dobbelt niet”. Volgens Niels Bohr is, hoe tegenintuïtief ook, de wereld weldegelijk indeterminisch van aard; Einstein moest “God niet de les willen lezen”. Deze kwestie is tot aan de dag van vandaag actueel. Experimenten stellen Bohr in het gelijk, maar er is ook ruimte voor kritiek. Zwarte gaten zorgen bijvoorbeeld voor serieuze hoofdbrekens. Onverschrokkenen zoeken naar een deterministische ‘verborgen variabelen theorie’ achter de kwantummechanica. Hoe kan er immers een gevolg zijn zonder oorzaak? Op donderdag 11 december gaan Nobelprijswinnaar Gerard ’t Hooft, Klaas Landsman en Hans Maassen in het Science Café Nijmegen met elkaar en de aanwezigen in debat over deze fascinerende kwestie.
Een radioactief deeltje vervalt ogenschijnlijk op een volstrekt willekeurig moment. Dit ‘zuivere’ toeval in de wetenschap is een wonderbaarlijke intrinsieke eigenschap van de natuur; anders dan het alledaagse toeval, dat in feite voortkomt uit onwetendheid. Landsman (Radboud Universiteit) zal dit begrip ‘zuiver toeval’ uiteenzetten. Dat deze fundamenteel en irreducibel is, volgt uit een wiskundig argument van John Bell. Maassen (Radboud Universiteit) zal aan de hand van dit experimenteel geverifieerde argument het ‘zuiver toeval’ standpunt verdedigen. Een theorie die weliswaar uitstekend klopt met de experimenten maar niet in staat is eenduidig het verleden, heden en de toekomst met elkaar te verbinden is een gruwel in de ogen van ’t Hooft (Universiteit Utrecht). Hij werkt aan een scherpere herformulering in verborgen variabelen van de kwantummechanica. In het Science Café zal ’t Hooft pleiten voor een deterministisch wereldbeeld. Kom luisteren naar de argumenten, neem een drankje, discussieer mee en oordeel zelf hoe de wereld werkelijk in elkaar steekt!
De avond, geleid door Landsman, vangt aan om 20 uur in Ierse pub The Shamrock aan de Smetiusstraat 17 te Nijmegen. Vanaf 19.30 uur is er muziek, toevalligerwijs gemaakt door Three-o-Jazz. De entree is gratis. Meer info vind je op www.sciencecafenijmegen.nl