Van 9 april tot 16 oktober 2023 toont het Gebroeders van Lymborch Huis in Nijmegen een 12-tal
originele pagina’s uit een bijzonder en tot op heden volledig onbekend manuscript. Al deze pagina’s
zijn rijk gedecoreerd met honderden gouden wingerdblaadjes die volledig overeenkomen met de
margeversieringen van de Belles Heures. Het getijdenboek dat de Gebroeders van Lymborch tussen
1405 en 1409 voor de hertog Van Berry in Parijs verluchtigden.
Door deze opvallende overeenkomst is het zo goed als zeker dat deze zelfde margeschilder intensief
heeft samengewerkt met de Gebroeders van Lymborch aan de Belles Heures. Daarom heeft deze de
naam Meester B van de marge van de Belles Heures gekregen. Een anonieme noodnaam, zoals vele
(marge)schilders uit die tijd ten deel is gevallen, bij gebrek aan de overlevering van een echte naam.
Hiermee hoort deze tot de beste en meest gewaarde margeschilders uit die tijd.
Pure ambacht
Het vervaardigen van een getijdenboek gebeurde door diverse ambachtslieden die het werk aan elkaar
doorgaven. Eerst werd het schrijfwerk gedaan, vervolgens werden de marges versierd en als laatste
kwamen de miniaturisten die de afbeeldingen afschilderden. Het was in zekere zin teamwerk waarbij
de miniaturisten zoals de Gebroeders van Lymborch, de leiding hadden over het gehele
productieproces. Omdat het de miniaturisten zijn die de uiteindelijke leiding hadden, worden de
margeschilders vaak als de ‘mindere’ kunstenaars afgeschilderd. De kwaliteit van deze randversiering
bewijst het tegendeel. Deze schilder, weliswaar met een ander specialisme, mag met recht een
meester genoemd worden.
Onderzoek
De losse bladen uit dit tot op heden onbekende getijdenboek worden op dit moment
materiaaltechnisch onderzocht door Naturalis in Leiden in samenwerking met de Universiteit
Wageningen. Aan de hand van analyse van eiwitsporen en DNA-resten in het perkament hoopt men
meer te weten te komen over de herkomst van dit boek. De resultaten van dit onderzoek zullen
waarschijnlijk in 2024 gepubliceerd worden in deel 3 van de Maelwael Van Lymborch Studies.
Daarnaast wordt door middel van kunsthistorisch onderzoek getracht zoveel mogelijk bladen van dit
getijdenboek wereldwijd te traceren en te digitaliseren, waardoor een digitale reconstructie van het
getijdenboek mogelijk wordt. Op basis van de gevonden bladen kan dan hopelijk een analyse worden
gemaakt: wie was de opdrachtgever, welke volgorde had het oorspronkelijke manuscript, en waarin
onderscheidt het zich van andere getijdenboeken?
Getijdenboeken
Wat al bekend is dankzij dit onderzoek van Rob Dückers (Emerson College Boston-Well) en Hanneke
van Asperen (Radboud Universiteit Nijmegen) is dat de perkamenten bladen die nu te zien zijn, zijn
losgesneden uit een boek dat verrassende overeenkomsten vertoond met de getijdenboeken uit de
collectie van hertog Jan van Berry. Uit zijn bibliotheek zijn momenteel nog 8 getijdenboeken bekend,
waaronder de genoemde Belles Heures en de Très Riches Heures waaraan de Nijmeegse Gebroeders
van Lymborch hebben gewerkt. De Belles Heures is een van de topstukken van het Metropolitan
Museum of Art in New York. 17 dubbele pagina’s van de Belles Heures vormden het hoogtepunt van
de expositie Nijmeegse meesters aan het Franse hof in Museum Het Valkhof in 2005. We weten uit zijn
inventaris dat hertog Jan van Berry in totaal 15 getijdenboeken bezat. De bladen die nu zijn gevonden,
vormen waarschijnlijk samen een van de ontbrekende 7 boeken. Een bijzondere vondst van wereldformaat. Met de expositie in het Gebroeders van Lymborch Huis krijgt Meester B zo voor de
tweede maal een podium in Nijmegen, maar ditmaal als margeschilder in de centrale rol.
De expositie Meester B. in het Gebroeders van Lymborch Huis is mede mogelijk gemaakt dankzij de
steun van onze vrienden en vrijwilligers, de stichting Maelwael Van Lymborch Studies, het
Valkhofmuseum en diverse private bruikleengevers. Waarvoor onze grote dank